Aks Nedir, Ne İşe Yarar?
Bir aracın hareket etmesi, onlarca farklı parçanın birlikte çalışmasına bağlıdır. Fakat bazı parçalar daha temel görevleri yerine getirdikleri için daha fazla bilinir. Bunlardan biri olan aks, aracın hareket etmesi ile doğrudan ilişkilidir. Araçlardaki en önemli parçalardan biri olan aks, halk arasında dingil olarak da bilinir. Peki, tam olarak aks nedir ve aks ne işe yarar?
Aks Nedir? Ne İşe Yarar?
Aks; tekerlekler ile motor arasında bağlantı kuran, dönel hareketlerle görev yapan, çoğunlukla çelik veya metal malzemeden üretilen mil formunda bir parçadır. Motordan gelen dönme hareketini tekerleklere iletmeye yarar. Akslar; mil ile birlikte aks rulmanı, aks keçesi ve aks kafası gibi çeşitli parçaların kombinasyonuyla çalışır. Ayrıca direksiyon ve süspansiyon sistemi ile de bağlantılıdır.
Aksın ne işe yaradığını, kısaca arabanın hareket edip yol alması olarak ifade edebiliriz. Sistemin iki ucu tekerleklere bağlıyken orta kısmı, bir dişli grubu barındıran diferansiyel sistemine bağlıdır. Aracın gitmesi için gaz verildiğinde motorda bir dönme hareketi başlar ve diferansiyel sistemindeki dişliler döner. Aks da bu sisteme bağlı olduğu için dişlilerdeki dönme hareketini tekerleklere iletir. Tekerlekler de aksın ilettiği bu güç ile dönmeye başlar ve araç hareket eder.
Otomobil, SUV, kamyonet gibi yaygın kullanılan araçlarda ön aks ve arka aks bulunur. Daha büyük araçlarda ise tekerlek sayısına bağlı olarak daha fazla aks olması mümkündür. Bu akslardan hangisinin öncelikli çalışacağı ise aracın önden çekişli, arkadan çekişli veya dört çeker olmasına göre değişir.
Aks Arızası Nasıl Anlaşılır?
Akslar, aracınız hareket halindeyken aktif görev yapan parçalardır. Dolayısıyla bir arıza olması durumunda bunu hemen fark etmeniz mümkündür. Çünkü aks arızası, sürüş sırasındaki bazı belirtilerle kendini gösterir. Bu yüzden sürüş sırasında dikkatli olmanız ve araçtaki belirtilerin ne anlama geldiğini bilmeniz gerekiyor.
Aks arızası belirtisi olabilecek durumlara ise şöyle örnekler verebiliriz:
Yolculuk sırasında gıcırtı sesleri duyulması
Çukur ve tümsek gibi engelli yollardan geçerken tıkırtı, gümbürtü gibi sesler gelmesi
Sürüş sırasında aracın veya direksiyonun titremesi
Direksiyonun normalden daha fazla sertleşmesi veya çok hafiflemesi
Virajlarda tekerlek bölgesinden sesler duyulması
Jant bölgesinde veya aksların olduğu alt takım kısmında yağlanma görülmesi
Akslardaki küçük arızaların dışında çok dikkatli olmanız gereken aks kırılması gibi tehlikeli bir problem daha mevcuttur. Öyleyse şimdi, “Aks kırılırsa ne olur ve bu durumda ne yapmak gerekir?” sorularına cevap verelim.
Aks Kırılması Durumunda Yapılması Gerekenler
Akslar güçlü metal veya çelik malzemelerden üretilirler, fakat bazı dış etkenler bu güçlü yapıdaki parçanın dahi kırılmasına neden olabilir. Kırılma durumunda ise sürüş güvenliği tehlikeye girer. Eğer aracınızın aksı kırılırsa hemen aracınızı uygun bir şekilde sağa çekip yol yardım çağırmalısınız. Aks kırılması durumunda kırılan bölgeye bağlı olarak tekerleklerin dönmesi veya tekerlekleri yönlendirmek mümkün olmayabilir. Dolayısıyla çok tehlikeli bir durum ortaya çıkar ve yapmanız gereken, bulunduğunuz bölgeye tamirci çağırmak veya çekici ile aracı servise götürmektir.
Aks Neden Kırılır?
Aks kırılmasının sebepleri arasında en yaygın olanı, doğal olarak trafik kazalarıdır; çünkü böyle bir durumda akslar çok sert darbeler alabilir. Bunun dışında sürüş boyunca alınan darbeler de aksın kırılmasına sebep olabilir. Buna tümseklerden ve çukurlardan sert geçerek alt kısmı zemine vurmak gibi örnekler verebiliriz.
Aracınızdaki aksların tamir işlemi görmesi de kırılmanın altında yatan sebep olabilir. Tamir sırasında hatalı işlemlerin yapılması veya parçanın yeterli dayanıklılığa sahip olmayacak şekilde monte edilmesi, kısa süre sonra kırılmaya yol açabilir. Bununla birlikte orijinal olmayan bir aksın takılması da kırılma konusunda risk yaratır. Orijinal parçalarda malzeme kalitesi daha yüksek olduğu için dayanıklılık da daha yüksektir.
Aks kırılması, araçta taşınan yükle de ilişkili bir durumdur. Her aracın belirli bir yük taşıma kapasitesi vardır. Bu kapasite, birçok detayla birlikte aksların gücüne de bağlı olarak belirlenir. Aracınızla kapasitesinin üzerinde bir yük taşırsanız ortaya çıkacak ilk sorunlardan biri aks kırılması olabilir. Son olarak metalik parçaların zaman içerisinde deforme olarak kırılabileceğini de hatırlatalım. Yani aracınızdaki aks çok eskiyse zamana ve kullanıma bağlı olarak da kırılabilir.
Aks Keçesi Ne İşe Yarar? Bozulursa Ne Olur?
Aks ile ilgili en yaygın arızalardan biri, aks keçesi bozulmasıdır. Akslar verimli çalışmak için yağa ihtiyaç duyarlar. Aks keçeleri ise sistemdeki şanzıman yağının dışarı sızmasını ve akmasını önleme görevini üstlenirler. Plastik benzeri malzemelerden üretilen bu parça zaman içerisinde yıpranabilir. Bunun yanında darbe, aşırı yük, kötü yol zemini ve diğer çevresel etkenler de aks keçesinin deforme olup bozulmasına neden olabilir.
Aks keçesi bozulursa araçta yağ kaçağı sorunu ortaya çıkar. Keçenin bulunduğu bölgeden sızan şanzıman yağı fren balatalarına bulaşarak zararlı bir durum doğurabilir. Bununla birlikte şanzımandaki yağ da zamanla azalacağı için motor parçaları da riske girer. Dolayısıyla aks keçesi bozulduğunda, yırtıldığında veya yıprandığında hemen yenisi ile değiştirmeniz gerekir.
Aks Tamiri Mümkün mü?
Aks tamiri, arızanın durumuna ve hangi bölgede meydana geldiğine bağlı olarak değişir. Örneğin küçük çaplı gıcırdama sesleri çoğu zaman temizlikle ve yağlama işlemi ile çözülebilir. Arızaların büyük çoğunluğu ise keçe, rulman veya aks kafası gibi parçalarda meydana gelir. Bu parçalar zaman içinde yıprandıkları için de arızalanabilirler. Böyle durumlarda ise arızalı parça değiştirilir ve aks tamiri kısa sürede yapılmış olur.
Aks kırılması gibi bir durumda ise süreç farklı işler. Kırılmanın boyutu ve şiddeti, bu aşamada belirleyici konudur. Küçük çaplı kırılmalar ve çatlaklar tamir işlemi ile çözülebilir. Fakat aksı kullanılamaz hale getiren büyük kırılmalar için tamir, güvenli bir tercih değildir. Dolayısıyla aks kırılması tamiri, duruma göre uygulanabilen bir işlem olup çoğunlukla aks değişimi gerektirir.
Aksla ilgili problemler zamana bağlı olarak da ortaya çıkabildiği için ikinci el araç alırken en çok dikkat etmeniz gereken parçalardan biri de budur. Satın almak istediğiniz araçtaki aks ve diğer parçaların orijinal olup olmadığını veya tamir görüp görmediğini bilmenizin yolu ise ekspertiz raporudur. Almayı düşündüğünüz ikinci el araba için güvenilir bir ekspertiz raporuna sahip olmak istiyorsanız ikinciyeni.com’un mobil ekspertiz hizmetinden faydalanabilirsiniz. Saniyeler içinde oluşturacağınız kayıt sonrası ikinciyeni’nin tecrübeli ustalarını bulunduğunuz adrese çağırabilir, kapsamlı bir ekspertiz raporu hazırlatabilir ve ikinci el araç alırken karşılaşabileceğiniz riskleri ortadan kaldırabilirsiniz.
Motor Çeşitleri Nelerdir?
Elektrikli Otomobil Almadan Önce Bilinmesi Gerekenler
Motor Yağı Nasıl Değiştirilir?
Otonom Araçlar: Nvidia Atlan’ın Önemi
Ralli Arabalarının Özellikleri Neler?
