Süspansiyon Nedir? Ne İşe Yarar?

Araç kullanırken olumsuz yol şartlarından minimum düzeyde etkilenirsiniz ve aracınız çok fazla sarsılmaz. Bu konforu sağlayan temel unsur ise süspansiyon sistemidir. Ayrıca süspansiyon sisteminin, konforlu yolculuk dışında sürüş güvenliği konusunda da bazı görevleri vardır. Bu doğrultuda “Araçlarda süspansiyon nedir?” ve “Süspansiyonun görevi nedir?” gibi soruları sizin için cevapladık. 

Süspansiyon Nedir?

Süspansiyon; araç ile tekerlekler arasında bağlantı sağlayan, dengeli harekete izin vererek sarsıntıları ve savrulmaları önleyen; yay, amortisör, askı sistemi, denge çubukları ve rotillerden oluşan bir bağlantı sistemidir. Süspansiyon sisteminin başlıca varlık sebebi ise lastiklerle yol arasında teması maksimum seviyede tutmak. Yani aracın daima yolla temas etmesini, sürtünmenin hiç kesilmemesini sağlamak. Bu sayede fren yaptığınızda hızlı tepki almanız ve direksiyonu çevirdiğinizde hemen yön değiştirmeniz mümkün olur.

Süspansiyon Sisteminin Görevleri Nelerdir?

Süspansiyon sisteminin oldukça önemli görevleri vardır. Yolların zamanla aşınıp tümsek ve çukurlara sahip olması, süspansiyonun görevlerini daha önemli hale getirir. Çünkü araçlar belli bir hıza ulaştıklarında yollardaki bu tip bozukluklardan daha fazla etkilenir. Hem arabaların zarar görmemesi hem de bu aksaklıklar nedeniyle araç hakimiyetinin kaybedilmemesi açısından süspansiyonun görevlerini tam yapması gerekir. Peki, bu görevler nelerdir?

Yol Bozukluklarının Hissedilmesini ve Sarsıntıları Önlemek

Süspansiyon sistemlerinin görevleri temelde üç tanedir. Bunlardan ilki, yollardaki bozuklukların minimum seviyede hissedilmesini sağlamak. Aslında bunu koltukların ya da lastiklerin sağladığını düşünürüz, ancak asıl görev süspansiyondadır. Seyir esnasında bir çukura giren tekerlek aşağı doğru ivmelenir. Süspansiyonlu arabalarda bu aşağı doğru ivme minimum seviyede hissedilir; çünkü sistemin parçaları, aracı her zamanki seviyesinde tutar. Bu da değişimin araç içinde çok az hissedilmesini sağlar.

Aracın Yol Tutuş Seviyesini Artırmak

Süspansiyon sisteminin temel görevi, aracın dört tekerleğinin de yola bağlı kalmasını sağlamak. Bunu yaparken de araç içindekilerin fazla etkilenmesini önlemek. Yollarda çukurlar, tümsekler, dalgalar arttıkça tekerlekler aşağı ya da yukarı hareket eder. Ancak kasanın sabit kalması gerekir. Bunu sağlamak için çukura ya da tümseğe göre lastikleri zemine yaklaştırır. Böylece yol tutuş performansının üst seviyede olmasını sağlar.

Virajlarda Dönüş Kabiliyetini Artırmak

Virajlı yollarda genellikle eğime rağmen iç tekerlekler daha az baskı altında olur. Yük, virajdaki dış tekerleklere biner. İç tekerlekler ne kadar iyi yol tutuş özelliğine sahipse viraj da o kadar sorunsuz alınır. Bunu sağlamak da süspansiyonun görevleri arasındadır. Sistem, iç tekerleklerin yola tutunma kapasitelerini arttırır ve böylece dış tekerleklere binen yük azalır.

Süspansiyon Sistemi Parçaları Neler?

Süspansiyon, farklı görevlere sahip çeşitli parçaların bir araya gelmesiyle oluşan bir sistemdir. Süspansiyon parçalarını şöyle sıralayabiliriz:

1. Yaylar

2. Amortisörler

3. Kollar (askı sistemi)

4. Denge çubukları

5. Salıncak kolları ve rotiller

Şimdi de bu parçaları yakından inceleyelim ve ne işe yaradıklarına bakalım. 

Yaylar

Süspansiyon sisteminin en önemli parçalarından birini yaylar oluşturur. Aracın konforunu ve yol tutuş performansını doğrudan etkiler. Fren yaptığınızda ya da viraj döndüğünüzde yaylara binen yük daha da artar.

• Yaprak yaylar,

• Helisel yaylar,

• Burulma çubuklu yaylar,

• Pnömatik (hava yastıklı) yaylar olmak üzere 4 farklı yay çeşidi bulunur.

Araçların büyüklüklerine, taşıma kapasitelerine ve konfor ihtiyaçlarına göre bu yaylar arasından seçim yapılır ve süspansiyon sistemlerinde kullanılır.

Yaprak Yaylar

Eski tip otobüsler ve kamyonlarda kullanılan yaprak yaylar, boyları birbirinden farklı çelik yayların üst üste konulup kelepçelenmesiyle elde edilir. Özellikle ağır yük taşıyan araçlar için uygundurlar. Ancak yeterli verimliliğe sahip olmadıkları için günümüzde neredeyse hiç kullanılmazlar.

Helisel Yaylar

Yolcu otobüsleri ve binek araçlarda kullanılan helisel yaylar, her aracın ağırlığı farklı olduğu için ayrı ayrı çaplara sahiptir. Yaylar kırılmadıkları ya da esnekliklerini kaybetmedikleri sürece bakıma ihtiyaç duymadıkları için kullanışlı kabul edilirler.

Burulma Çubuklu Yaylar

Bir ya da daha fazla uzun çelik çubuktan oluşan burulma çubuklu yaylar, günümüzde daha çok araçların arka süspansiyonlarında kullanılır. Ancak ani ve sert yüklenmeler karşısında kırılabildikleri için fazla uzun ömürlü değildirler.

Pnömatik (Hava Yastıklı) Yaylar

Havalı süspansiyon sistemlerinde kullanılan pnömatik yaylar, genellikle yolcu otobüsleri ve kamyon gibi büyük araçlarda tercih edilir. Her tekerlekte yay yerine hava yastığı bulunur ve aracın bütün ağırlığı bu yastıklara biner. Yük arttıkça araç kasası yastığın üzerine oturur, yastıklar çökünce seviye ayar supabı aracılığıyla yastıkların havası artar. Böylece kasa ile aks arasındaki ideal seviye korunur. Araç yükü azalınca da yastıkların havası azalır ve aynı seviye yine korunur.

Amortisör

Yayların görevi, tekerlekleri daima yolla temas halinde tutmaktır. Bunun için de çukurda uzar, tümseklerde de genişlerler. Amortisörler ise bu hareketlerin karşı yönünde etki gösteren süspansiyon sistemi parçasıdır. Yani yayın tekerlekleri çukurlarda önce aşağı, sonra tekrar yukarı ve tekrar aşağı itmesi şeklinde devam eden çalışmasında dengeyi sağlayan parçalar amortisörlerdir.

Tek başlarına aracın ağırlığından ezilecekleri için yaylarla birlikte çalışırlar ve iki çeşitleri bulunur. Tek tesirli amortisörler, yayların açılması ve kapanması esnasında sadece bir görev üstlenirken çift tesirli amortisörler ise hem kapanma hem de açılma durumunda görev yaparlar. Bu nedenle en çok çift tesirli amortisörler tercih edilir. Bozuk amortisörün zararlarını ise şöyle sıralamak mümkün:

• Süspansiyon yumuşar

• Yol tutuşu zayıflar

• Direksiyon sertleşir ve titrer

• Islak zeminde araç kayar

• Lastikler aşınır

• Frenler zayıflar

Kollar (Askı Sistemi)

Yayları ve amortisörleri aracın şasisine sabitlemeye yarayan metal bağlantı kolları, askı sistemi olarak da adlandırılır. Ön tekerlekleri bağlayan kollara ön askı sistemi, arka tekerlekleri bağlayanlara ise arka askı sistemi denir. Varlıkları sayesinde virajlarda tekerlekler yola daima düz basar. Ayrıca tümsek ve çukurların yarattığı sarsıntıları da minimuma indirirler. Kendi içlerinde ikiye ayrılırlar:

Sabit Askı Sistemi

Her iki tekerleği birbirine bağlayan aksın bulunduğu bu sistemde sağ tekerde yaşanan sarsıntı sol tekere de iletilir. Bu da konforu düşürür. Ancak uzun ömürlüdür. Bu nedenle de ağır taşımacılık için tasarlanan araçlarda daha çok kullanılır.

Serbest Askı Sistemi

Tekerleklerdeki süspansiyonun birbirinden bağımsız çalışmasını sağlar. Bu nedenle konforun ön planda olduğu binek araçlarda kullanılır. Sağ tekerdeki titreşimin sola yansımasını önler ve yol tutuşu konusunda sabit askıya göre çok daha iyidir. Ancak çok uzun ömürlü olduğu söylenemez.

Denge Çubukları

Viraj alırken araçlar savrulma tehlikesi yaşar. Stabilizatör olarak da anılan denge çubukları ise dışa doğru savrulan araç ile tekerlekler arasındaki açı farkını azaltarak araca denge getirir.

Salıncak Kolları ve Rotiller

Sadece üretim aşamasında yağlanabilen rotiller, aksı salıncaklara bağlar. Görevleri, tekerleklerin her durumda aks ile bağlantıda olmasını sağlamaktır. Tümsekli yolda rotiller harekete geçer ve aksı hafifçe yukarı iter. Böylece bağlantıyı korurlar.

Süspansiyon Sistemi Çeşitleri Nelerdir?

Farklı çalışma prensiplerine sahip çeşitli süspansiyon sistemleri mevcuttur. Sabit süspansiyon, bağımsız süspansiyon, air süspansiyon ve aktif süspansiyonu yaygın çeşitler arasında gösterebiliriz. 

Sabit Süspansiyon Nedir?

Bu sistemde sağ ve sol tekerlekler aks ile birbirine bağlıdır. Bu nedenle akslı süspansiyon sistemi de denir. Otobüs, kamyon, kamyonet gibi araçlarda kullanılan sabit süspansiyon sisteminde sağ ve sol tekerlekler, gövdeye ya da şasiye tutturulmuş tek bir aks ile birbirlerine bağlanırlar. Ağır yük taşıyan ticari araçların ön ve arka süspansiyonlarında yaprak yaylar tercih edilirken daha küçük ticari araçlarda helezon yaylar kullanılır. Sabit süspansiyon sisteminin özelliklerini şöyle sıralamak mümkün:

• Dayanıklı oldukları için ağır eşya taşıyan araçlarda rahatlıkla kullanılabilirler.

• Daha az parçadan ve daha basit tasarımdan oluşurlar.

• Virajlarda araçlarda belli bir oranda eğim oluşabilir.

• Tekerlekler daha az aşınır.

• Uzun ömürlü olmasının aksine sürüş konforu azdır.

Bağımsız Süspansiyon Nedir?

Tekerleklerin birbirinden bağımsız olarak aşağı, yukarı, sağa, sola hareket etmesini sağlayan bağımsız ya da serbest süspansiyon sistemi, gövdenin hareketlerini sınırlar ve yol tutuşu ile virajlarda yüksek hareket kabiliyeti sunar. Mc Pherson tipi, çift lades kemikli ve amortisör destekli serbest süspansiyon çeşitleri bulunur. Özelliklerini ise şöyle sıralayabiliriz:

• Yol tutuşları çok iyi olduğu için güvenli sürüş imkanı sunar.

• Tekerleklerin aşağı-yukarı hareketleri birbirinden farklı olduğu için aşınma da buna göre değişiklik gösterir.

• Yaylar gövdeyi taşıdığı için yumuşak yaylar kullanılabilir.

Havalı Süspansiyon (Air Süspansiyon) Nedir?

Süspansiyon sisteminde metal yaylar yerine hava körüklerinin kullanıldığı sistemlere havalı süspansiyon sistemi denir. Air süspansiyon olarak da bilinen bu sistemde hava körüklerinin basıncı değiştirilebildiği için amortisör sertliği de ayarlanabilir.

Havalı süspansiyon sisteminin avantajlarından biri, yoldaki tümsek ve çukurlara karşı üst düzey konfor sunmasıdır. Ayrıca virajlara girildiğinde de sertleşerek aracın savrulmasını azaltır. Aracın yüksekliğini değiştirmek de bu sistemde mümkündür. Mercedes Airmatic Süspansiyon da bu süspansiyonun bir versiyonudur.

Aktif Süspansiyon Sistemi Nedir?

Bilgisayar tarafından denetlenebilen Elektronik Kontrollü (Aktif) Süspansiyon Sistemi, mevcut sürüşe çok kısa sürece uyarlanabilir. Bütün tekerleklerdeki amortisörlerin farklı seviyede ayarlanmasına imkan tanır, konforlu ya da sert sürüş seçim fırsatı sunar. Aracın hızı arttıkça da dengenin artmasını sağlar. 

Arabadaki parçaları ve sistemleri bilmeniz, aracınızı daha yakından tanımanızı sağlar. Bununla birlikte olası arızaları da önceden fark eder, gerekli önlemleri alarak sürüş güvenliğini her zaman üst seviyede tutabilirsiniz. Bu doğrultuda aracınızı daha yakından tanımak için “Araba Parçalarının İsimleri Nelerdir?” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.